Энэ удаагийн зочноороо би УИХ-ын даргын ахлах зөвлөх, эрхэм С.Ламбааг урьж ярилцлаа. Уншигч таныг сонирхон уншина гэдэгт итгэж байна. 

 -Та бол хүлээн зөвшөөрөгдсөн төрийн түшээ. Монгол түмэндээ  илүү тод танигдсан, бас ихэд хайрлагддаг улстөрч. 2012 оны УИХ-ын сонгуульд та өөрийн саналаар ороогүй. Тэр үед манай сонин, сайтууд “Ламбаа шиг байл даа” гээд л бичицгээж байлаа. Өнгөрснийг нэхэн асуухад ер нь яагаад нэрээ татах болсон юм бэ. Энэ асуултаар л яриагаа эхлэхээр төлөвлөсөн юм.

-“МАНАН”-д сайд байсан гэдэг утгаар Архангайдаа нэр дэвших боломжгүй болсон учраас орондоо Б.Болорыг дэвшүүлээд өөрөө Сонгинохайрхан дүүргийн намын хорооны хурлаас 100 хувийн санал авч СХД-т нэр дэвшсэн. Гэвч  Ардчилсан намын лидерүүд болох Баабар, Да.Ганболд нарын хүмүүс намын жагсаалтад орж чадалгүй үлдсэн, нэр дэвшигчид, фракц хоорондын маргаан хурцадсан, залуучууд, эмэгтэйчүүдээ бодлогоор дэмжих, хувийн зүгээс эрүүл мэнддээ анхаарах шаардлага байсан зэрэг олон хүчин зүйл намайг зовоосон. Таван нам нэгдэж 2000 онд байгуулагдсан Ардчилсан намын нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан хүний хувьд нэр дэвшилтээс болж нам дотроо хагаралдвал сонгуулийн үр дүнд муугаар нөлөөлнө гэдгийг мэдэрч байсан. Тэгээд намын удирдлагуудтай уулзаж СХД-т өөрийнхөө оронд Да.Ганболд даргыг  дэвшүүлээд би өөрөө энэ удаа больё гэсэн.

-Тийм үү. Тэгээд танайхан яаж хүлээж авч байх юм.

-Тэд ч миний саналыг дуртайяа  хүлээн авч шууд ҮЗХ-ны хуралд орцгоосон. ҮЗХ хуралдахад хүнд байсан үе л дээ. Ингээд ҮЗХ-ны хуралд орж үг хэлж нэр дэвшигчдэдээ амжилт хүсээд нэрээ татсан. Нэгэнт намайг ийм мэдэгдэл хийсэн болохоор тойргийн маргаантай байсан нөхдүүд маань зөөлөрч элдэв хэл ам хэрүүл маргаангүй хурал өндөрлөсөн.

-Сайхан л үйл явдал юм. Гэтэл тэр үед таныг орон нутгийн сонгуулийн дараа  Архангай аймгийн Засаг дарга болох гэнэ гэсэн яриа чих дэлсэж байсан.

-Тэр их учиртай.

-За, яг ямар учир байв. Би буруу санаагүй бол орон нутгийн сонгуульд Архангай аймгийнхаа АН-ын сонгуулийн Ерөнхий менежерээр ажиллсан гээ биз дээ?

-Тэгсэн. Үнэндээ намайг Архангайдаа нэр дэвшээгүйд нутгийнхан маань маш их гайхсан.

-Гайхсан ч гэж, уурлаж зэмлэж байгаа олон хүмүүстэй би таарч байсан шүү.

-Олон хүн над руу утасдсан, загнасан. Тэгэхээр намайг Архангайд нэр дэвшүүлсэнгүй гээд нутгийнхныхаа итгэл сэтгэлийг хөсөр хаяад алга болчихож болохгүй биз дээ. Тийм учраас УИХ-ын сонгуулийн сурталчилгааны нээлтийг аймгийн төвд хийхэд Н.Батбаяр, Б.Болор хоёртой хамт очсон. Нээлтийн ажиллагааг бүхэлд нь өөрөө удирдаж, эцэст нь намайг дэмжиж байсан нутгийн зон олондоо талархал илэрхийлээд “Би Гадаад харилцааны яамны дэд сайдаар ажиллаж байсан нутгийн залуу Б.Болорыгоо дэмжиж өөрийнхөө оронд нэр дэвшүүллээ. Та бүхэн намайг дэмждэг шигээ энэ хүнд итгэл хүлээлгэж саналаа өгөөрөй. Хэрэв хоёр нэр дэвшигчээ  дэмжээд гаргачихвал би орон нутгийн сонгуульд аймгийн АН-ын сонгуулийн багийг  удирдаж оролцоно” гээд хэлчихсэн юм. Нэгэнт амлачихсан болохоор Архангай аймгийн АН-ын сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрийг бие даан боловсруулж, сурталчилгаанд зориулсан сэтгүүлийг сум сумаар нь бэлтгэж, зардлыг нь гаргаж 25 мянган ширхэг хэвлүүлж сумуудад хүргүүлсэн. Ингээд л нэр дэвшигчдийг зүтгүүлсэн. Үнэнийг хэлэхэд манай намаас нэр дэвшигчид сумуудаар явахдаа элдэв юм ярилгүйгээр “АН энэ сонгуульд ялбал С.Ламбаа сайд маань аймгийн Засаг даргаар ирнэ” гээд зарлаад явчихсан.

-Харин тийм мэдээлэл бас ирж байсан.

-Сонгуулийн дүн гарахад АН аймгийн болон 14 сумын Иргэдийн төлөөлөгчдийн хуралд олонхи болсон. 12 жилийн дараа Архангайд АН ялж байгаа нь энэ.

-Тэгээд Засаг даргаараа явахгүй яав. Архангайчууд танд илүү итгэж санал өгсөн юм биш үү?

-Надад ийм их итгэл үзүүлсэнд Архангайчууддаа үнэхээр их баярласан. Бас гурван удаа сонгогдож, УИХ-ын гишүүн, Эрүүл мэндийн сайдаар ажиллах хугацаандаа Архангайчуудынхаа итгэлийг хүлээж чадсан юм байна гэж өөртөө дүгнэлт хийсэн. Уг нь Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд бүгд АН-д олон жил хамт явсан хамтран зүтгэгчид, тэгээд нам маань эрх барьж байсан болохоор нутгийнхаа хөгжлийн төлөө зүтгэе гэж бодож байсан. Гэвч Засаг даргаар хэнийг ажиллуулах вэ гэдгийг аймгийн намын хороо шийддэг болохоор манайхан ярилцаад аймгийнхаа намын даргыг Засаг дарга болгое гэж шийдсэн. Нэгэнт тэд ингэж шийдсэн болохоор би Засаг дарга болно энээ тэрээ гэж яваагүй.

-Хүмүүсийн ярьдгаар хулхидуулчихсан байх нь. Танайхан бас л худрагагүй загнаж дээ.

-Хамгийн гол нь хоёр гурван нөхөр “Засаг даргаар Ламбаа сайд ирж ажиллах боломжгүй болсон, өөрөө тэгж хэлүүлсэн” гэх мэтээр намын хорооны гишүүдэд худал мэдээлэл тараасан. Ингэж надад итгэж нам харгалзахгүйгээр манай намд нэр дэвшигчдэд санал өгсөн сонгогчдын сэтгэл рүү ус цацсанд үнэхээр харамсдаг. Ялчихаад Засаг даргаар очоогүйнхээ төлөө нутгийн олон хүнээс зэмлэл сонссон. Гэхдээ нутгийнхан маань одоо ойлголттой болсон байна лээ.

-Та түрүүн эмэгтэйчүүд, залуучуудаа дэмжиж нэрээ татсан гэлээ. Тэр хүмүүс чинь тэгээд таны санасанчлан үүргээ гүйцэтгэж ажиллаж чадаж байна уу?

-Хууль тогтоох төрийн дээд байгууллагад ажиллана гэдэг УИХ-ын гишүүн хүнээс асар их тэвчээр, санаачилга, эрч хүч, хууль эрх зүйн мэдлэг, туршлага, сэтгэл шаарддаг. Анх удаа сонгогдсон,тэгээд төрийн ажил хийж үзээгүй хүнд УИХ-ын хууль тогтоох үйл ажиллагаанд дасан зохицоно гэдэг маш хүнд. Тийм болохоор нэг хэсэг идэвхитэй гишүүд л ачааллыг нуруундаа үүрч авч явдаг. Энэ парламентын хувьд тийм л дүр төрхтэй байна.

-Уг нь эмэгтэйчүүд улс төрд байх нь чухал ач холбогдолтой гээд л эмэгтэйчүүдийн квот хүртэл бий болгосон. Эмэгтэй сэтгүүлчид бид ч их ажилласан. Түүний үр дүнд УИХ 11 эмэгтэй гишүүнтэй болсон. Үнэндээ одоо би л гэхэд энэ эмэгтэйчүүдийн онцгой давуу талыг олж харахгүй л байна. Сая Засгийн газрыг огцруулахад 8 нь оролцлоо. Та үүнийг яаж харж байна. Нөгөө эмэгтэй хүний давуу тал эвлэрүүлэгч, зөөлрүүлэгч энэ тэр гээд магтаад байдаг чанар манар яасан бэ?

-Эмэгтэй хүний “хатан ухаан” төрд дутагдаж байна. УИХ-д эмэгтэйчүүдийн тоог нэмэгдүүлэх хэрэгтэй гэж байгаад эмэгтэйчүүдийг сонгуульд нэр дэвшүүлэх квотыг бий болгосон. Би хувьдаа энэ бодлогыг тууштай дэмжиж ирсэн хүний нэг. Үүний үр дүнд 2012 онд эмэгтэй гишүүдийн тоо 11 болсон. Энэ бол Монголын парламентын түүхэнд хамгийн өндөр үзүүлэлт. Гэтэл Засгийн газар байгуулахаас эхлээд эмэгтэй гишүүдийн дунд сайд болох өрсөлдөөн эхэлсэн. Тэр үед би “УИХ-д сонгогдсон эмэгтэй гишүүд сайд болох шаардлага байхгүй. УИХ-ын эмэгтэй гишүүдийнхээ тоог нэмэгдүүлэх гэж намууд квот тогтоож нэр дэвшүүлж байж хэдэн эмэгтэй гишүүнтэй боллоо. Гишүүнийхээ хувьд УИХ-д “хатан ухаан”-аа уралдуулж эрчүүдэд үлгэр дуурайллаа үзүүлэх хэрэгтэй” гэж ярилцлага өгч байсан. Харамсалтай нь албан тушаалын төлөө эрчүүдтэй адилхан амбицтай гэдгээ манай эмэгтэй гишүүд харуулсаар байна.

-Яагаад эрчүүдээс заавал дутуу байх ёстой гэж?

-Тэр талаасаа биш л дээ. Та мушгиад яахав. Тэд УИХ-ын гишүүнийхээ ажлыг хийгээд бас хоёр гурван эмэгтэйг сайд болгооч л гэсэн санаа. Цаана зөндөө олон сайхан эмэгтэйчүүд байгаа ш дээ.  Тэгж байж эмэгтэйчүүд төр засагт хүчирхэгжиж ард түмэнд ялангуяа эмэгтэйчүүдийн дотор хүрээгээ тэлэх байсан. Нөгөө талаар 11 эмэгтэй гишүүний найм нь Н.Алтанхуягийн Засгийн газрыг огцруулахад оролцсонд би хувьдаа харамсдаг. Манай намын эмэгтэй гишүүд өөрийнхөө байгуулсан Засгийн газрыг огцруулахад оролцсон нь иргэд сонгогчид ялангуяа намын гишүүдийн дунд тийм ч сайхан харагдаагүй. Тэгэхэд эвсэлд нэгдэж хамтран ажиллаж байгаагийн хувьд Ц.Баянсэлэнгэ гишүүн Засгийн газраа огцруулах шаардлагагүй гээд кноп дараад сууж байсан нь “гоё” харагдаж байсан. Ингэж байж гэмээж нь эмэгтэйчүүд эвлэрүүлэгч, зөөлрүүлэгч энэ тэр гээд магтаад байдаг чанар манараа харуулах ёстой байсан. 

-Эмэгтэй гишүүдээс болоод Засгийн газар огцорсон гэж байгаатай бараг агаар нэгэн сонсогдож байна. Эрчүүд та нар ч хортой улс юм даа. Одоо нөгөө муу хэдэн хүүхнээ ирэх сонгуульд “жийх” аятайхан шалтаг олжээ дээ?

-Хортойгийн хувьд ч та нар маань биднээс илүү гарна уу гэхээс дутахгүй л дээ. Тэр нь харагдсан тухай л би хэлэх гээд байна. Эцсийн эцэст нийгмийн сэтгэл зүйд эмэгтэйчүүдийн давуу талыг ярьж хоногшуулах гэж хичнээн жил зүтгэж байгаа мөртлөө сонгогдсон хойноо түүнийхээ эсрэг үйлдэл хийгээд байхаар сонгогчид яаж дэмжихэв.Тийм биз дээ. Бид биш сонгогчид “жийчих” вий дээ л гэж айж байгаа юм. 1996 оны парламентад хэдэн хүчтэй эмэгтэйчүүд байсан. Тэд 2000 онд ихэнх нь нэр дэвшээгүй “бултсан”. АН ялагдана гэдгийг мэдэрсэн байх л даа. Гэхдээ тэр чинь эмэгтэйчүүдийн талаар сэргэж байсан үнэлэмжийг “унагаж” л байгаа байхгүй юу. Би буруу яриад байна уу? 

-Ер нь ингэхэд Засгийн газрыг огцруулсан асуудалд та ямар байр суурьтай байгаа вэ. Намын даргыг огцруулах шийдвэр гаргадаг ҮЗХ-ны хурал дээр сүүлдээ өөрийг тань босч ирж үгээ хэлж байна гэж сонссон.

-Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг маань зүгээр явж байсан Засгийн газрынхаа бүтцэд өөрчлөлт оруулж зарим сайд нараа огцруулсан, хэн ч мэдээгүй байхад МАХН-ын дарга Н.Энхбаяртай хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан нь улс төрийн нөхцөл байдлыг хурцатгасан.

-Тэр ч Монгол даяар нь алмайруулсан хачин явдал байсан шүү. Зүүдэнд ч оромгүй гэмээр...

-Хэдийгээр ийм алдаа гаргасан ч манайхан сөрөг хүчний зүгээс Засгийн газрыг огцруулахаар оруулсан саналыг дэмжиж, өөрийнхөө байгуулсан Засгийн газрыг огцруулсныг зөв шийдэл гэж огт үздэггүй. Ингэж хэлж байгаа нь Шинэчлэлийн засгийн газрыг өмөөрч байгаа хэрэг огт биш. Улс төр талаас нь хэлж байгаа юм. Авч үлдээд УИХ дахь намын бүлэг, ҮЗХ-ны хурлаар хэлэлцэж өөрсдийнхөө санаачилгаар хариуцлага тооцох хэрэгтэй байсан. “МАНАН”-ийн зургаан сайдаа ҮЗХ-ны хурал дээр номхон зогсоож байгаад л байцаагаа биз дээ. Буруу биш шүүдээ. ҮЗХ-ны хурал дээр үг хэлэхийн тухайд арга барагдаад боссон. Хурлын тэргүүлэгчээ сонгож чадахгүй хоёр гурван цаг болсны эцэст эвлэрүүлэн зуучлагч л хийсэн юм.

-Дахиад л МАНАН татлаа гэж ярьж байна. Бүр өтгөн МАНАН татсан ч гэх шиг. Та бол өмнөх дөрвөн жилд жинхэнэ МАНАН-д сайд байсан. Энэ манантах чинь зүй тогтол болсон л гээд байх юм. Үнэхээр тийм гэж үү?

-Одоо ч нэг нам хуучин шиг 72 суудал авдаг хөг өнгөрсөн. Бид чинь үнэн хэрэгтээ МАНАН-тахаас өмнө ч гэсэн эвслийн Засгийн газар байгуулж л байсан шүү дээ. Дэлхийн олон оронд эвслийн Засгийн газар байгуулагдаж байна. Ерөнхийдөө олон суудал авсан нь бусадтайгаа хамтраад ажиллахаас өөр арга зам байхгүй болсон нөхцөлд МАНАН, БУДАН их татах биз дээ. Тэр хэрээр эх орон ард түмнийхээ нийтлэг эрх ашгийн төлөө хамтран эв эеэ олоод ажиллаж сурах хэрэгтэй. Одоо ч нэр төдий л байна. 2008 онд ҮЗХ-ны шийдвэрийн дагуу манай нам хамтарсан Засгийн газарт орж, бидний зургаан хүн сайдаар ажилласан. Гэтэл манай зарим нөхдүүд биднийг өөрсдөө МАН-ын засагт гүйгээд орчихсон юм шиг харилцдаг, дарамталдаг байлаа ш дээ. Харин өнөөдөр өтгөн МАНАН байгуулагдаж  тэдний зарим нь сайд болчихоод явж байна. Хувь заяаны эргүүлэг гэдэг ийм л байдаг байхгүй юу.

-Би нэг юмыг ердөө ч ойлгохгүй юм. Аль нэг нам эвсэлтэй хамтарч ажиллахыг намын дүрмээр намын ҮЗХ шийднэ гээд л ярих. Гэтэл эхэлж Ордонд нэг хэсэг хүн хор найруулчихаад түүнийгээ оруулж ирээд хүчээр шахуу батлуулах жишээтэй. Р.Амаржаргалыг бүлэг нь 100 хувийн саналаар Ерөнхий сайдад дэвшүүлсэн. Гэтэл Ч.Сайханбилэгийг ҮЗХ нь ЕС болгоноо гээд л шийдчих жишээтэй. Үүнийг ҮЗХ шийдэж байна гэж ойлгох уу, аль эсвэл Төрийн ордон дахь хорчид шийдэж байна гэхүү?

-Нам эвсэлтэй хамтарч ажиллах эсэх саналыг намын дарга ҮЗХ-д оруулж хэлэлцэж шийдвэрлэдэг. Ерөнхий сайдад намын дарга нэр дэвшүүлэх эрхтэй. УИХ дахь АН-ын бүлэг дээр фракцуудын тохиролцоогоор Р.Амаржаргал гишүүнийг ЕС-д нэр дэвшүүлж дэмжээд бүлгийн саналыг намын даргад хүргүүлсэн. Гэтэл намын дарга бүрэн эрхийнхээ дагуу Ч.Сайханбилэгийн нэрийг дэвшүүлсэн.Тэгээд санал хураалтаар Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайд болсон.

-Намын даргын эрхэнд хэт халдаж зөвшөөрөлгүй хор найруулснаас ийм болчихлоо гэж хэлбэл та зөвшөөрөх үү гэсэн хорон маягийн асуулт тавьчихвал та юу хэлэх бол?

- Хорон маягийн ч гэж дээ. Шууд л хорон асуулт түрүүнээс хойш тавьж байна л даа. Үнэндээ бол тийм гэж хэлж болно. Аль аль талдаа зөвшилцөөд шийдчихсэн бол ийм байдал үүсэхгүй л байсан.

-Та нээрээ хөгжилтэй хүн шүү.

-Таны үнэнийг л хэлж байна.

-Ингэхэд өөрөө өмнөх дөрвөн жилд Эрүүл мэндийн сайдаар ажилласан. Сая нэг эмч нарын төрийн бус байгууллага сүүлийн есөн сайд дээр фэйсбүүкийн санал асуулга явуулахад Та хамгийн сайн сайдаар, Н.Удвал хамгийн муу сайдаар тодорсон байна лээ. Уг нь та чинь мэргэжлийн бус хүн шүү дээ.

-Ганц намайг л мэргэжлийн бус гээд гоочлоод байдаг юм. Алтанхуяг, Баттулга, Бат-Эрдэнэ, Эрдэнэ,Түвдэндорж,Болд,Гансүх гээд манай сайд нарыг боддоо. Бүгд л мэргэжлийн бус биз дээ. (инээв)  Эрүүл мэндийн сайд эдийн засагч байна уу, эмч байна уу тэр нэг их ач холбогдолгүй гэдгийг таны наад хэлээд байгаа судалгаа чинь харуулсан юм биш үү Ганаа. Сайдын алба бол хуулиар улс төрийн алба. Улс төрийн албанд улстөрч хүн очиж болно гэсэн үг. Эрүүл мэндийн сайд хүн эмчилж, эх баригч хийх албагүй. Зөвхөн салбарын бодлогыг боловсруулж хэрэгжүүлэх үүрэг хүлээдэг. Манайхан л эрүүл мэнд гэхээр сайд нь эмч хүн байх ёстой гээд ойлгочихсон. 2013 онд л гэхэд БНХАУ-ын дарга Си Зиньпин ЭМЯ-аа “Эрүүл мэнд, гэр бүл, төлөвлөлтийн улсын хороо” болгож сайдаар нь эдийн засгийн ухааны доктор Ли Вин гэдэг хүнийг томилсон. Байдаг л зүйл байгаа биз дээ.

-Н.Удвал сайд Яармагийн 300 ортой төрөх эмнэлэг дээр оччихоод даанч дээ ийм газар эмнэлэг бариулж байдаг. Дэд бүтэцгүй энэ тэр гээд авч өгч байсан. Таныг барилгын сайд л байсан юм байна гээд л.

-“Ямар сэтгэлгүй нөхөр ийм шийдвэр гаргадаг байнаа. Түргэн ирэх гэсээр байтал эх хүн машиндаа төрж сүйд болно ш дээ“ гээд л үү (инээв). Яармагийн 300 ортой эх хүүхдийн эрүүл мэндийн төвийн барилгыг хоёр урсгалтай зам тавигдаж, 30 мянган айлын орон сууц баригдах хотын төлөвлөлттөй уялдуулж л тэнд газар өгч бид  барьж эхэлсэн. Хажууд нь ахмадуудад зориулсан герентологийн төв хүртэл баригдаж эхэлсэн. Одоо тэр хавь ямар болсныг харж л байгаа биз дээ. Хоёр урсгалтай хурдны зам, 30 мянган айлын орон сууц баригдчихсан байна. Гэтэл манай хоёр объект “хэрзийгээд” л байж байна. Сэтгэл байвал юуг ч хийж болдог юм шүү дээ. 30 жил төсөв хөрөнгө нь үлдэгдлийн аргаар явсан болохоор эрүүл мэндийн салбарын барилга байгууламж тоног төхөөрөмж үнэхээр шаардлага хангахгүй болсон. Бид барилга байгууламжид онцгой анхаарч төсөв хөрөнгө гайгүй байгаа нөхцлийг ашиглаж 100 гаруй эрүүл мэндийн төв, эмнэлгийн барилгыг шинээр барьж 300 гаруй барилгыг иж бүрэн засварласан. Тийм болохоор л Барилгын сайд гэсэн юм болов уу даа. Уг нь Н.Удвал сайд миний энэ бодлогыг шууд үргэлжлүүлсэн бол яалаа гэж энэ хэдэн чухал барилгуудын төсөв  царцаж, хамгийн орчин үеийн зураг төслөөр баригдсан төрийн албан хаагчдын эмнэлэг контор болохов дээ.

-Та нутгийн хүн гэж бодоод түүнд нэлээд хайртай хандаад ам ангайхгүй явах шиг харагддаг байсан. Төрийн хүн гэдэг байр сууринаас одоо дүгнэж болно шүү дээ.

-Нутгийн тэгээд эмэгтэй хүн гэдэг утгаар элдэв юм ярьдаггүй байсан нь үнэн. Тэгээд ч өөрөө энэ салбарыг хариуцаж байсны хувьд  элдэв юм яриад байх нь ёс зүйн хувьд зохимжгүй гэж үздэг байсан. Үнэндээ өнгөрсөн хоёр жилд “Эмийн талаар төрөөс баримтлах бодлого”-оос өөр ямар ч хууль эрх зүйн баримт бичиг УИХ-д орж ирсэнгүй. Энэ УИХ-аар батлагдсан эрүүл мэндийн салбарын холбогдолтой дөрвөн хууль миний үед өргөн барьсан хуулиуд шүү дээ. Хамгийн сүүлд УИХ-ын даргын захирамжаар байгуулсан ажлын дэд хэсгийг өөрөө ахалж байж таван жилийн дараа “Эрүүл мэндийн даатгалын тухай” хуулийг батлууллаа. Засгийн газраар шийдүүлсэн асуудал гэхэд таван хуруунд багадах байх. Солонгосын зээлийн хөрөнгөөр барих Үндэсний оношилгооны төв, 300 ортой эх хүүхдийн эрүүл мэндийн төв, Төрийн албан хаагчдын эмнэлэг, Хавдар судлалын үндэсний төв, Улсын нэгдүгээр төв эмнэлэг, Цусны төв, ахмадын эмнэлгүүдийг дуусгаад тууз хайчилчихсан бол үнэхээр эрүүл мэндийн салбарт том буян болох байсан.

-Баахан дарга л халж сольж бужинуулсаар салбарыг улам тарааж орхиод явлаа гэх шүүмжлэл их л байх юм.

-Улсын үйлчилгээтэй төв эмнэлгүүдийн нэрийг хууль зөрчин лавлагааны төв болгон өөрчилж дарга нарыг нь халсан. Үүнээс болж хичнээн ч сар хэл ам татлав. Энэ өөрчлөлтөөс болж хуулийн дагуу шинээр байгуулагдсан Төв эмнэлэг, БОЭТ-ийн Удирдах зөвлөлүүд татан буугдсан. Эмнэлгийн засаглалыг боловсронгуй болгох чухал алхам байсан юм.

-Та эрүүл мэндийн чиглэлээр хийсэн бодитой ажлынхаа хамгийн томоос нь нэрлээ ч гэвэл ямар ямар ажлуудыг онцлох вэ. Сайн сайд байсан л гэцгээх, сайн хүн болохоор тань ерөнхийд нь сайшаагаад ч байдаг юм бил үү. Уулзсаных асуучихъя?

-Манай баг Засгийн газрын 2008-2012 оны мөрийн хөтөлбөрт 96 асуудал тусгаж хэрэгжүүлсэн. 10 гаруй бодлого, хууль, 40 гаруй стратеги, хөтөлбөр, 300 гаруй стандартыг батлуулж, аймгуудыг эрүүл мэндийн старатегийн баримт бичигтэй болгосон. Эрүүл мэндийн салбарын төсвийг 500 тэрбумд, зээл тусламжийг 280 тэрбумд хүргэсэн.Эхийн болон нялхасын эндэгдлийг мянганы хөгжлийн зорилтод хүргэж бууруулсан. АНУ-ын Mянганы сорилын сангийн 39.2 сая ам.долларын буцалтгүй тусламжаар Халдварт бус өвчин, осол гэмтлээс урьдчилан сэргийлэх төслийг хэрэгжүүлж  бүх аймгуудыг хамруулсан. Хавсарсан вакциныг үндэсний хэмжээнд дархлаажуулалтад нэвтрүүлж, хүүхдийн товлолын вакциныг олон улсын байгууллагын шугамаар авдаг тогтолцоог бүрдүүлсэн. А-гепатитын вакциныг анх удаа хүүхдийн товлолд оруулж улсын төсвийн хөрөнгөөр хийж эхлүүлсэн. Халдварт өвчин судлалын үндэсний төв, Байгалийн голомтот халдварт өвчин судлалын үндэсний төв, Цусны эмгэг судлалын үндэсний төвийн лабораторуудыг дэлхийн төвшинд шинэчлэн тоноглож, Улсын нэгдүгээр төв эмнэлэгт анхны хүчилтөрөгчийн үйлдвэрийг БНЧехУ-ын тусламжаар ашиглалтад оруулсан. Элэг шилжүүлэн суулгах, ясны чөмөг, үүдэл эс шилжүүлэн суулгах, сонсголгүй хүүхдэд дунгийн суулгац суулгах, үе солих, зүрхний мэс заслыг дурангийн аргаар хийх гээд 300 гаруй оношлогоо эмчилгээний шинэ технологийг эмнэлгийн практикт нэвтрүүлсэн. Оношийн бүлгийг 117 болгож даатгалын төлбөрийн тарифыг ялгавартай тогтоож хувийн эмнэлгүүдэд даатгалаас олгох мөнгөний хэмжээг нэмэгдүүлсэн. Түргэн тусламжийн үйлчилгээг дүүргүүдэд шилжүүлэх зорилгоор төвүүд байгуулж эхэлсэн гээд яриад байвал алийг тэр гэхэв.

-Одоо ч эдийн засаг ч хүндэрлээ. Эрүүл мэндийн салбарын нэр хүнд ч унаж дууслаа. Энэ бүх хариуцлагыг эрх баригч таны нам хүлээнэ биз дээ.  Харж байхад сая Засаг шинээр байгуулахад ЭМЯ-ыг АН, МАН хоёр авахгүй нөгөө МАХН-д л үлдэгдлийн аргаар өгч байх жишээтэй. Ингэж хүн ардынхаа эрүүл мэндээр тоглож болдог юм уу?

-Эрүүл мэндийн салбар нэр хүндийн хувьд хэцүү л байх шиг байна. Үүний цаана өдөр шөнөгүй, нойр хоолгүй зүтгэж байдаг салбарын хамт олны урам зориг унтарч, ард түмэн л хохирч байгаа юм шүү дээ. Эмийн зардлаас эхлээд төсөв хөрөнгө ч нэлээд танагдлаа. Олон барилгууд царцаастай хэвээрээ байна. АН-ын даргын хувьд УИХ-ын дарга З.Энхболд Шийдлийн Засгийн газар байгуулагдахад Эрүүл мэндийн салбарыг Ардчилсан нам авч хариуцлагаа хүлээх хэрэгтэй гэсэн байр суурьтай байсан. Гэвч фракц хооронд яамдуудыг хуваарилах явцад үнэндээ АН, МАН-ын алинд нь ч эрүүл мэндийн салбарыг авах сонирхол байсангүй. Манайхны хувьд 2016 онд иргэд сонгогчид эрх баригч гэдэг утгаар АН-тай хариуцлага тооцно гэдгийг бодолцох л хэрэгтэй байсан.

-Таныг ирэх байх гэж салбарынхан жаахан харуулдах шиг болсон.

-Үнэндээ намайг ирэх байх гэж харж байсан тухай  эрүүл мэндийн салбарын олон хүн хэлдэг л дээ. Миний хувьд намын зүгээс  та энэ салбарт оч гэсэн бол салбарын болоод ард иргэдийнхээ эрх ашгийг бодоод “бултах” арга байхгүй байсан байх. Томилогдпоо гэхэд манай салбарынхан наад зах нь алга ташаад л угтах байсан болов уу.

-Та ч яахав хийдгээ хийсэн гээд твиттерээр байр сууриа илэрхийлж байсан. Гэхдээ ард түмний эрх ашгийн үүднээс АН хариуцлагаа  үүрч өмнө нь ажиллаж байсны хувьд таныг хөөгөөд явуулж болно биз дээ? Ер нь анхнаасаа яагаад таныг тавиагүй юм. Та чинь өөр намын засагт орж ажиллаад сайн нэртэй салсан сайд. Тэгээд нам нь ялчихаад өөр хүнд өгч байдаг. Ердөө ойлгодоггүй юм.

-Улс төрд ойлгомжгүй юм  их л байдаг шүү дээ. Бүр нэг үг хэлүүлчих гээд өдөөд байх юмаа. Яая гэхэв  шулуухан асуугаад байгаа юм чинь шулуухан хэлчихье. Уг нь намайг өмнөх засагт ажиллаж байсан, УИХ-ын сонгуулиас нэрээ татсан, АН-ын 2012 оны сонгуулийн “Эрүүл монгол хүн” хөтөлбөрийг боловсруулсан хүний хувьд Эрүүл мэндийн сайдаар томилох боломж байсан. Яг засгийн бүтэц бүрэлдэхүүн ярьж байх үед манай МҮДН-ийхэн таныг Эрүүл мэндийн сайд болгохоор болж байх шиг байна шүү гэж ярьж байсан удаатай. Тэр үед би “МАХН даргынхаа  эрүүл мэндийг бодож  Н.Удвалаа Эрүүл мэндийн сайд болгох байхаа” гэж хэлж байсан. Эцэст нь яг ийм байдлаар асуудал шийдэгдэж, болдог юм болдгоороо болсон. Миний хувьд бас ч гэж муугүй зурхайч байгаа биз. (инээв)

-Хорыг нь мэдэж байсан, хорин хэдэн жил дунд нь явсан хүний л мэдрэмж биз.

-Тийм ч юм болов уу.

-Энэ засаг хүүхдийн эмнэлэг барина гээд л шоу хийгээд байна. Яамдын байрыг эмнэлэг болгоно ч гэх шиг. Одоо бүр чимээ тасарлаа. Таны үед хэд хэдэн төрөх эмнэлэг барьж эхэлсэн. Одоо тийм их хэрэгцээ байгаа юм уу?

-Хүйтний улирал эхлэхээр утаа тоосноос болж хүүхдийн томуу, томуу төст өвчин ихсэж жил бүр эмнэлгийн ачаалал нэмэгддэг. Үнэндээ гурав, дөрвөн сар үргэлжилдэг ийм хүндрэлийг нийслэлийн хэмжээнд ор дэлгээд зохицуулалт хийхэд л болдог юм. Нийслэлийн эрүүл мэндийн газрын дарга Ш.Энхбат энэ салбарт олон жил удирдах алба хашсан туршлагатай хүний хувьд хожим ч гэсэн энэ алхмыг хийж намжаах шиг болсон. Шийдлийн Засгийн газар хүүхдийн эмнэлгийн асуудлыг хурдан шийдэж оноо авах гэж ямарч судалгаагүй асуудал ярьж эцэстээ бүтэлгүйтэх шиг боллоо. Тооцоо судалгаагүй асуудалд хандсан учраас шоу мэт хүмүүст харагдаж байна. Эмнэлэгийн тусламж үйлчилгээг тэр тусмаа хүүхдийн гэх тодотголтой тусламж үйлчилгээг дурын нэг конторын байшинд оруулах ямарч боломж байхгүй. Эмнэлгийн барилга байгууламж гэдэг өөрийн гэсэн өвөрмөц нарийн стандарттай. Бид  өмнө нь хэрэгцээгээ тооцоод нийслэлд 300 ортой эх хүүхдийн эрүүл мэндийн төв, 1, 3 дугаар амаржих газрын 150 ортой өргөтгөлийг барьж эхлүүлсэн. Харамсалтай нь хоёр нь хугацаандаа орж чадаагүй байна. Ер нь бие даасан хүүхдийн эмнэлгийн асуудалд нарийн судалгаатай хандах хэрэгтэй. 2016 оноос "цонх" үе таарч төрөлт буурна. 1990 оноос хойш төрөлт буурсантай холбоотой 500 хүүхэд хэвтүүлэн эмчлэх хүчин чадалтай хүүхдийн эмнэлэгийг хувьчилж, 3 дугаар амаржих газрыг татан буулгаж, төрөлт нэмэгдэхээр тус амаржих газраа цацрагийн эмнэлгийн байранд дахин нээж байсан  гашуун сургамж бий.

-Та ч энэ салбарын унаган хүн шиг л ярих юмаа даа?

-Эрүүл мэндийн сайдаар томи-логдохын өмнө найман жил УИХ-ын Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны гишүүн, даргаар ажилласан болохоор тооцоо судалгаа бас байлгүй дээ.

-Саяхан ТВ-ээр эмийн бодлогын асуудлаар ярьж байсан. Би эмийн зохицуулалт, хяналтынх нь тогтолцоо буруу юм байна гэж ойлгосон. Дэлхийн жишгээр нь явж болдоггүй юм уу?

-Дэлхийн жишгээр “Эм хүнсний агентлаг” байгуулах гэхээр хүмүүсийн ашиг сонирхлоос болдог юм уу бүтэхгүй л байна. Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягаар ахлуулсан ажлын хэсэг ажилласан. Ерөнхий сайдын хувьд бидний саналыг маш сайн дэмжиж байсан. Гэтэл гаднын санхүүжилтаар “Хяналтын тухай” хуулийн төсөл боловсруулж эм, хүнсний хяналтыг МХЕГ-т хэвээр байлгахаар олон удаа зүтгүүлж байна. УИХ энэ хуулийн төслийг хоёр ч удаа буцаасан. Одоо гишүүд өргөн барьчихаад зүтгүүлээд байна. Нэг сонирхол байгаа биз.

-Тэгвэл нэг сиймхий олоод л эрх ашгаа зүтгүүлээд батлуулчих биз дээ.

-Эм, хүнсний аюулгүй байдлыг хангахын тулд эм, хүнсний бүтээгдэхүүнийг бүртгэх, зохицуулах, хянах асуудлыг цогцоор нь шийдвэрлэх зайлшгүй шаардлагатай. Ийм нэгдсэн тогтолцоо байхгүйгээс ямар нэг байдлаар хуурамч эм, шаардлага хангахгүй хүнсний бүтээгдэхүүн  орж ирж  Монгол хүн эрүүл мэндээрээ асар их хохирч байна.

-Та чинь УИХ-ын даргын ахлах зөвлөх, Ер нь хараад байхад Зэ дарга нэг их өө сэв гаргаад байхгүй юм. Ярилцлагууд нь ч чамбай гардаг. Саяхан МҮОНРТ-ийн удирдлагын талаар чуулганы танхимд ширүүхэн үг хэлж нэлээд хэл аманд орооцолдлоо. Энэ талаар тантай ярьж байсан уу?

-Төрийн өндөр алба хашиж байгаа хүнд өөрийгөө хянах, бусдыг сонсох чадвар байх ёстой. Тийм чанар УИХ-ын даргад бий. Бид чинь олон жил УИХ-ын нэг ангид хамт сууж ажиллаж байсан болохоор хэн хэнийхээ арга барил, алдаа оноог мэднэ. Гишүүн байхын асуудлыг бодитой судалгаанд үндэслэж ярьж хэлдэг хүн. Тийм учраас хэлж ярьж байгаа асуудал дээр нэг их өө сэв гараад байдаггүй юм. Манай ажлын албанд ч сайн баг ажиллаж байгаа. Миний хувьд даргын хэлэх үг, илтгэл, ярилцлагын материалыг  боловсруулах, хянах ажилд маш их анхаардаг. МҮОНРТ-ийн удирдлагын талаар чуулганы танхимд хэлсэн үгийн талаар надтай яриагүй. Чуулган дээр хэлэлцүүлэгтэй холбоотой хэлэх үгээ надтай ярина гэж юу байхав. Тэр үед МҮОНРТ-ийн удирдлагын талаар янз бүрийн гомдол санал нэлээд ирсэн байсан. Түүнийг л шинээр томилогдсон Удирдах зөвлөлийн гишүүдэд анхааруулах гэж энэ үгийг хэлсэн байх. Үүссэн нөхцөл байдалтай уялдуулж маргааш нь чуулган дээр хэлсэн үгэндээ залруулга хийх нь зүйтэй гэж үзсэн. Тэгээд “Миний хэлсэн үг та бүхэнд буруу ойлгогдсон бол уучлалт хүсч байна” гэдгээ МҮОНРТ-ийн хамт олонд хандаж хэлсэн. Энэ бол ёс зүйтэй байгаагийн шинж. Харамсалтай нь үндэсний телевиз яг энэ хэсгийг нь хасч зөвхөн залруулга хийсэн мэтээр ярьсан.

-З.Энхболд даргыг намын Их хурлаар намын дарга болоогүй учраас догонцсон сандал дээр суучихаад байна гэх. Нөгөө талаас Ерөнхий сайд нь намын дарга биш учраас ажил явахгүй, хүчгүй байна ч гэлцэх юм. Энэ талаар та ямар байр суурьтай байна.

-Намын дарга өргөдөл өгсөн тохиолдолд ҮЗХ намын даргыг томилдог зарчмаар З.Энхболдыг намын даргаар томилсон. Үүнтэй уялдуулан  намын Их хурал хийх хугацааг товлож зарласан. Гэвч намын Их хуралд бэлтгэх ажлын хэсэг Улс төрийн намын тухай хуульд орох өөрчлөлтийг хүлээх шаардлагатай гэж үзээд намын Их хурлын хугацааг хойшлуулах нь зүйтэй гэсэн саналыг намын даргад хүргүүлсэн. Намын дарга ҮЗХ-д энэ саналыг  оруулж батлуулсан. Парламентад суудалтай намууд Засгийн газарт орж ажиллаж байгаа тохиолдолд Ерөнхий сайд намын дарга байх нь зохимжгүй гэсэн үндэслэлээр АН-ын даргаар УИХ-ын дарга ажиллахаар болсон. Би хувьдаа байж болох хувилбар гэж ойлгож байгаа. 

-Манай З.Энхболд даргыг Наранбаатар нэртэй залууст жаахан хатуу жилийн зурхай зурлаа гэж харж байна. Дарханы тэр “хулигаанууд” танай намд ямар хэрэгтэй юм бэ. Залуу хүмүүсийг ингээд л золигт гаргасаар байх уу?

-Пөөх тийм үү. Надад бол З.Энхболд дарга зурхай зурах нь байтугай лам хуврагийн талаар ч ойлголт муутай хүн шиг харагддаг. Хэрвээ тийм хатуу зурхай зурсан бол хэрүүл уруул зогсоод эмх цэгцэндээ ордог гээ биз дээ. (инээв) Дарханы намын хувьд дотоод зөрчил ихтэй, хуваагдмал байгаа нь үнэн. Хэдэн жил болж байна. З.Энхболд даргын хувьд Дарханы нам маргаантай асуудлаа тэндээ л шийдэх ёстой гэсэн байр суурь баримталж ирсэн. Одоо ч тийм л байр суурьтай байгаа байх. Ер нь орон нутгийн намын байгууллагын дотоод асуудалд төв намын зүгээс хэт хутгалдаж оролцох нь тийм ч оновчтой зөв хувилбар биш. Бодит байдлыг улам л хурцатгадаг.

-Телевизийн М.Наранбаатар дээр ч нэг нутгийн хүн байж том сүх далайж байгаад л унагаж, уучлал гуйлгуулж энэ тэр буулгаж авах шиг болсон. Үнэхээр үнэн шударгад дуртай дарга юм бол рецедевүүдийг яагаад хамгаалдаг юм бол. Ийм үл бүтэх нөхдүүд АН-ын нэрэнд цацагддаг хар бэх л биз дээ?

-За даа, З.Энхболд гэдэг хүн ТВ-ийн М.Наранбаатарыг том сүх далайж уучлалт гуйлгуулаагүй байхаа. “Өөд нь шидсэн чулуу өөрийн толгой дээр” гэгчээр М.Наранбаатар өөрөө ТВ-ийн даргын албан тушаалаа ашиглаж элдэв мэдэгдэл хийж түүндээ ороогдож, цагдаа шүүх болоод ирэхээр нутгийн ахаасаа уучлалт гуйсан байх. Залуу хүн болохоор уур бухимдлаасаа болж ийм үйлдэл хийсэндээ хүлцэл өчье гэсэн байсан биз дээ. Би бол болж л байна гэж үзсэн. Ямар гээч рецедевүүдийг  хамгаалаад байгааг үнэндээ мэдэхгүй юм байна. Харин З.Энхболд даргын аливаа асуудалд шударга, зарчимч байр сууринаас хандах дуртай гэдгийг хэлж чадна. Хүнийг үл бүтэх нөхөр гэдэг утгаар ялгаварлахад би дургүй. Хүн амьдралдаа алдсан эндсэн байж болно. Насаараа түүнийхээ төлөө нийгмээс тусгаарлагдаж болохгүй.

-Би Их хурлын даргад дургүй хүн биш. Гэхдээ энэ асуултуудыг хэн нэг нь тавих л ёстой гэж үздэг учраас зөвлөх танаас асуулаа.

-Таныг ойлгож байна. Уг нь хэн нэгэнд бус өөрт нь л тавих ёстой асуулт юм шиг байна.

-Түрүүн Н.Удвал дээр би асуусан. Тантай олон жил хамт явсан Р.Гончигдорж гэдэг хүний тухай асуумаар байдаг юм. Архангайн замд ч олон жил ханьссан хоёр байх. Гэхдээ тэр хүн шиг ойлгомжгүй лидер алга. Тэр хэн болчихов оо?

-Үсээ ургуулж сураар боосон л болохоос Р.Гончигдорж Гончигдоржоороо л байгаа ш дээ.

-Аваргуудад “дархан аварга” цол олгуулах ажлыг танай энэ хүн хийгээд, эргээд газар дээрээ нам тавиулж харагдсан. Ийм хутгуушийн ажилд битгий орж бай гэж зөвлөж болдоггүй юм уу?

-Өө энэ үү? Наадмын өмнө Р.Гончигдорж нарын гишүүдийн өргөн барьсан хуулийг УИХ баталснаар Г.Өсөхбаяр, А.Сүхбат хоёр “Дархан аварга” цол хүртсэн. Хүмүүс хууль гаргаж цол авсан гэж боддог байх. Үнэн хэрэгтээ энэ хоёр аваргын хувьд авах ёстой цолоо л авсан. Ер нь хууль болон дүрмийн янз бүрийн өөрчлөлтөөс болоод 16 бөх цолны хувьд гомдолтой байдаг юм. Энэ асуудлыг спортын асуудал хариуцсан сайдын хувьд шийдэх гэж оролдож байсан удаатай. Эхнээсээ шийдэгдэж байна. Цаашдаа үндэсний бөхийн цол олгохтой холбогдсон асуудлыг боловсронгуй болгох хэрэгтэй. Улсын наадамд түрүүлсэн бөхөд л Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар цол олгож бусдыг нь Наадмын улсын комисс Үндэсний бөхийн холбоо хамтраад олгодог болох хэрэгтэй. Ерөнхийлөгч цол өгчихөөд допинг хэрэглсэн гээд зарлиг гаргаж өмнө өгсөн цолоо хүчингүй болгох нь нэг л биш байна.

-Уг нь тийм шүү дээ.

-Учир начрыг нь олох биз  дээ.

-Түрүүн та Р.Гончигдорж хэвээрээ л гэлээ. Хэвээрээ ч биш л дээ. Би бас чамгүй олон жил мэднэ. Гадна төрхнөөсөө ч ганц биш, ер нь шал өөр хүн болсон. Их сонирхолтой санагддаг учраас асууж байгаа юм. Танай Н.Батбаяр бас яачихав аа. Миний лав олон жилийн өмнөөс таньдаг Н.Батбаяр огт өөр хүн болчихсон. Танай нутгийн хоёр гишүүн болохоор таныг бас далд, нарийн нандин учиг шалтгаан хэлж магад гээд л ...

-Ганаа минь би хэлдгээ л хэллээ. Чи хоёуланг нь танина, мэднэ. Олон жил ярилцлага хийсэн. Өөрөө уулзаад асууж лавлавал яасан юм бэ. Хүний ертөнцийг үзэх үзэл, дотоод сэтгэлийн хэмнэл яаж ч өөрчлөгдөж болно шүү дээ.

-Та ч энэ сэдвээр ам нээхгүй юм байна. Ингэхэд нутгийн зөвлөл гэж байгууллагад би жаахан талгүй ханддаг. Та ямар бодолтой вэ. Гончигоо дарга жишээ нь нутгийн үзэлд л хөтлөгдөөд бөхийн асуудал руу гар дүрэх шиг болсон?

-1990 оноос өмнө Улаанбаатарчууд нутаг усаараа нийлж болдоггүй шахуу л байлаа. Ардчиллын буянаар 1991 онд аймгуудын нутгийн зөвлөл гэдэг байгууллага үүсч, миний бие Улаанбаатар хот дахь Архангай аймгийн нутгийн зөвлөлийн даргаар сонгогдож 10 жил зүтгэсэн.Тэр үед нутгийн зөвлөл нутаг орныхоо хөгжил дэвшилд хувь нэмэр оруулах, ган зуд элдэв гамшиг тохиолдоход  дэмжлэг туслалцаа үзүүлэх, нутгийн алдартнуудаа тодруулж ард түмэндээ танилцуулах гээд олон ажлыг зохион байгуулж байсан. Ер нь нутаг ус, аав ээжийгээ хайрлаж байж л хүн эх орон, ард түмнээ хайрлана. Тийм үзлийг нутгийн зөвлөлөөр дамжуулж шингээхийн буруу гэж юу байхав. Харамсалтай нь 2001 оноос нутгийн зөвлөлийн үйл ажиллагаа улс төрийн өнгө аястай болж сүүлдээ сонгуульд нэр дэвшигчдийг дагаж давхидаг, нэг нам эрх барихаараа төрийн албыг бужигнуулдаг шиг нутгийн зөвлөлийн даргыг сольдог шахуу болж хувирсан. Тэр нь надад огт таалагддаггүй.

-Утгагүй юм их хийнээ. Наадмыг бол жинхэнэ бужигнуулж байх шиг байгаа юм.

-Дэмий юм дэмий л байдаг.

-Та цахим ертөнцөд чамгүй дур сонирхолтой “тоглодог” улстөрчдийн нэг. Тэндэхийн ханарсан, хэм хэмжээгүй их урсгалыг хэрхэн яаж хардаг вэ. Нэг хэсэг Н.Алтанхуягийг хараалаар булж байснаа өнөөдөр өмгөөлөх. Н.Энхбаярт зориулсан бүр бэлтгэгдсэн бүлэг ч бий болсон шиг. Ц.Элбэгдоржийг бол одоо шороон шуурга болсон ч буруутнаар чичилж байх жишээтэй.

-Нэг талаасаа мэдээллийн эрх чөлөө нөгөө талаасаа мэдээлэл солилцох талбар гэдэг утгаар хардаг, ашигладаг. Твиттер, фэйсбүүкийн хэм хэмжээгүй их урсгалд ханарч “донтсон” нэг хэсэг байхад, түүнийг ашиглан улс төрийн захиалгаар хэн нэгний нэр хүндийг гутаах, доромжлох, эсвэл хэн нэгнийг дөвийлгөх зорилготой бүлэглэл ажиллаж байхыг үгүйсгэхгүй. Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг гэлтгүй бүх л улстөрчдийг хараалаар буддаг, чичилдэг бас өмгөөлдөг хэсэг байдаг. Н.Алтанхуягийг огцорсны дараа хараалаар будагчид нь алга болж өмгөөлдөг хэсэг нь хэвээр үлдсэн болохоор илүү тод харагдаж байгаа байх. “Амны бэлгээс ашдын бэлгэ” гэдэг үг бий. Хараад байхад монголчууд маань амны бэлгэ муутай болчихож. Хувь хүн хэлэх ярих эрх чөлөөгөө эдэлж болох ч  бусдын эрх чөлөөгөөр хязгаарлагддаг гэдгийг ямагт санаж байх ёстой.   

-Та намынхаа ирэх сонгуулийн прогнозыг  яаж харж байна. Хоёр том намыг хоёуланг нь нүдүүлж байгаад МАХН гэх хорон бүлэг барьцаа ахиулах тоглоом нэгэнт эхэлж. Гэвч улс төрийн баримжаагүй ийм хүсэлд танай хоёр нам өөрсдөө түлхэц өгөөд байна шүү дээ.

-Үнэнийг хэлэхэд тийм ч өөдрөгөөр харж чадахгүй байна. Уг нь манай нам УИХ-ын сонгуульд хамгийн олон суудал авч төр засгаа зоригтой байгуулж үйл ажиллагаагаа эрчимтэй эхлүүлсэн. Харамсалтай нь бодлогогүй үйл ажиллагаа, төрийн албан хаагчдын буруу томилгоо, халаа сэлгээ, элдэв хэл амнаас болж намын нэр хүнд унаж байна. Үзэл бодол гэхээсээ илүү албан тушаал, ах дүү, найз нөхөд, танил талаараа бүлэглэл болсон фракцуудын тоглолт АН-ын үнэ цэнийг дэндүү унагаж байна. Шийдлийн гэх Засгийн газрыг парламентад суудалтай намуудтай хамтарч байгуулснаар эрх мэдэл бүхий сөрөг хүчинтэй болж манай нам аманд нь орчих шиг боллоо. Хамтарсан гэх мөртлөө МАН-ыхан манай намыг хусаад л байх бололтой. Энэ нь цаашдаа юу болж хувирахыг тааж мэдэхгүй байна. Хичнээн хуслаа гээд МАН-ын нэр хүнд хаданд гарахгүй гэдэг нь бас үнэн. Тэгэхээр таны хэлдгээр дундуур нь гүйчих хүчин гарч магадгүй л юм. 

-Та саяхан манай сонины “Би цэрэг байлаа” буланд дурсамжаа бичиж ирүүлсэн. Маш гоё дурсамж байсан. Бид таныг манай идэвхтэн бичигч болоосой гэж хүсч байгаа шүү. Одоо уламжилчихъя.

-Баярлалаа.

-Ярихаас бичих хэзээд илүү үнэтэй байж ирсэн.

-Үнэхээр тийм. Харамсалтай нь монголчуудын тэр тусмаа төрийн албан хаагчдын бичгийн боловсрол, чадавхи туйлын ядмаг болж байна.

-Санал нэг байна. Бидний яриа өндөрлөж байна. Та үргэлж инээмсэглэж хөгжилтөй инээж явдаг хүн болохоор нэг өөр өнгөтэй асуулт тавимаар байна. Хамгийн сүүлд та хэзээ жинхэнээсээ уурласан бэ?

-Санахгүй юм байна. Тэгэхээр ойрын үед жинхэнээсээ уурлаагүй юм болов уу даа. Ер нь худлаагаасаа ч ховор ш дээ.(инээв)

 Инээдэг С.Ламбаа инээсээр л гарч одов. Ингэхэд тэр яагаад ийм юм бол. Үгнээс нь түрүүлээд нүд нь инээж эхэлдэг хүн гэж би түүнийг хардаг. Үнэхээр ч тэгдэг юм. Энэ дүгнэлтээ бичихдээ би өөрөө ч мэдэхгүй инээвхийлж байна. Энерги...тэр дундаа инээдний, гэрэл гэгээний, шулуун шударгын энерги гэж байдаг ажээ. Хуучны зузаан танил, төрийн тулхтай түшээ С.Ламбаатай энэ удаа ийн хөөрөлдлөө.